W przeciwieństwie do apelacji Kodeks przewiduje dla skargi kasacyjnej dwie podstawy zaskarżenia. Przez pojęcie podstawy skargi kasacyjnej należy rozumieć konkretne przepisy prawa, które zostały w niej wskazane z jednoczesnym stwierdzeniem, że wydanie wyroku nastąpiło z ich obrazą.
Skargę kasacyjną można oprzeć na dwóch głównych podstawach:
- naruszeniu prawa materialnego przez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;
- naruszeniu przepisów postępowania, jeśli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Naruszenie prawa materialnego
Naruszenie, o którym mowa może występować w 3 postaciach:
- błędnej (niewłaściwej) interpretacji (wykładni) normy prawa materialnego;
- zastosowaniu nieistniejącej normy prawa materialnego;
- błędu w subsumcji, czyli błędnego przyjęcia istnienia lub nieistnienia związku między ustalonym przez sąd stanem faktycznym danej sprawy a określoną normą prawną.
Naruszenie prawa materialnego może także dotyczyć prawa materialnego obcego, jeśli w danej sprawie powinno ono być zastosowane.
W skardze kasacyjnej oprócz wskazania naruszenia prawa materialnego należy wskazać także sposób ich naruszenia oraz wyjaśnić, na czym polega błędne zrozumienie lub subsumpcja przepisów.
Należy podkreślić, że nawet uzasadniony merytorycznie wywód prawny co do wykładni konkretnego przepisu prawa materialnego nie stanowi usprawiedliwionej podstawy skargi kasacyjnej, gdy nie odnosi się do stanu faktycznego będącego podstawą zaskarżonego wyroku. Zarzucając w skardze kasacyjnej naruszenie prawa materialnego nie wystarczy tylko skonkretyzować podstawę przez wskazanie naruszonego przepisu prawa, ale należy także wskazać, czy sąd dokonał błędnej wykładni tego przepisu czy też niewłaściwie go zastosował. Ponadto trzeba wyjaśnić na czym według skarżącego polega błędna wykładnia lub niewłaściwe zastosowanie przepisu prawa.
Błędna wykładnia polega na mylnym zrozumieniu przepisu prawa, czyli na wadliwej interpretacji treści normy prawnej wynikającej z przepisu objętego zarzutem naruszenia. Niezbędne jest zatem wyraźne wskazanie, na czym polega ta wadliwa interpretacja dokonana przez sąd, a także wyjaśnienie jak przepisy te powinny być rozumiane.
Wreszcie błąd w subsumpcji polega na błędnym przyjęciu lub zaprzeczeniu związku między ustalonymi faktami a normą prawną.
Naruszenie konkretnego przepisu prawa materialnego musi mieć negatywny wpływ na rozstrzygnięcie. Skarga kasacyjna zostaje zatem uwzględniona, jeśli na skutek błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania przepisu zaskarżone orzeczenie nie odpowiada prawu.
Z naruszeniem prawa materialnego przez jego błędne zastosowanie mamy do czynienia również, gdy wyrok sądu apelacyjnego nie zawiera ustaleń faktycznych odnoszących się do przesłanek normy prawa materialnego.
Naruszenie prawa materialnego może być podstawą skargi kasacyjnej, jeśli pozostaje w bezpośrednim związku z wynikiem sprawy. Wywodzący się ze skargi kasacyjnej zarzut naruszenia konkretnego przepisu może doprowadzić do uwzględnienia skargi kasacyjnej, gdy miało to wpływ na rozstrzygnięcie (tj. jeśli na skutek błędnej wykładni przepisu lub niewłaściwego zastosowania zaskarżone orzeczenie nie odpowiada prawu). W związku z tym nie można skutecznie powoływać się w skardze na naruszenie przepisu prawa materialnego, który nie był i nie mógł być podstawą rozstrzygnięcia, chociaż był przedmiotem rozważań sądu i z tej przyczyny został powołany w uzasadnieniu orzeczenia.
Skarga kasacyjna nie może wskazywać jako podstawy zarzutu naruszenia postanowień umowy między stronami procesu. Niedopuszczalne jest także równoczesne powołanie się w niej na dwie alternatywne postacie naruszenia prawa materialnego. Nie można także skutecznie dowodzić błędu w subsumpcji przez kwestionowanie prawidłowości dokonanych przez sąd ustaleń faktycznych.