Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach:
- o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – niższa niż 10 tysięcy złotych,
- o rozwód,
- o separację,
- o alimenty,
- o czynsz najmu lub dzierżawy,
- o naruszenie posiadania
- dotyczących kar porządkowych,
- dotyczących świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz deputatów lub ich ekwiwalentów,
- rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym.
Zasadniczo wartość przedmiotu zaskarżenia odpowiada wartości przedmiotu sporu. Może być ona od niej wyższa tylko wtedy, gdy w trakcie rozpoznawania sprawy doszło do zmiany polegającej na rozszerzeniu powództwa. Natomiast niższa może być, gdy zakres przedmiotu zaskarżenia nie obejmuje całego rozstrzygnięcia.
Należy nadmienić, że niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia skarga kasacyjna przysługuje w sprawach:
- z zakresu ubezpieczeń społecznych o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty albo o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego,
- o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie orzeczenia niezgodnego z prawem,
- w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, regulacji energetyki, telekomunikacji i poczty oraz transportu kolejowego.
Skargi kasacyjnej nie można wnieść od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeśli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński (art. 398.2 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego).
W Kodeksie postępowania cywilnego przyjęto zatem zasadę limitowanego dostępu do skargi kasacyjnej. W sprawach majątkowych rozpoznawanych w postępowaniu procesowym jako kryterium przyjęto rodzaj sprawy oraz wartość przedmiotu zaskarżenia. Ograniczenie dostępności skargi kasacyjnej jest konsekwencją jej charakteru prawnego. Jest ona bowiem nadzwyczajnym środkiem kontroli legalności prawomocnych orzeczeń sądów drugiej instancji, która powinna być ograniczona do spraw o szczególnym ciężarze gatunkowym lub znacznej wartości.
Do praw majątkowych zalicza się zwłaszcza prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenia majątkowe, prawa majątkowo-małżeńskie oraz istotną część praw kwalifikowanych jako tzw. własność intelektualna. Dla kwalifikacji określonego prawa podmiotowego jako prawa majątkowego jest bez znaczenia to, czy ma ono jakąś wartość rynkową. Sprawa ma charakter majątkowy, gdy chronione dobro ma wartość ekonomiczną oraz bezpośrednio wpływa na sferę interesów majątkowych podmiotu prawa.
Natomiast do praw niemajątkowych zalicza się prawa osobiste oraz prawa rodzinne niemajątkowe, które stanowią element stosunków między małżonkami, krewnymi, powinowatymi i przysposobionymi.
Sprawy o rozwód, separację, alimenty
W sprawach o rozwód i separację podstawową kwestią jest ustalenie istnienia rozkładu pożycia małżeńskiego. Zasadniczą rolę odgrywa w nich ocena zgromadzonych dowodów i ustalenia faktyczne, czyli kwestie usuwające się spod zakresu kontroli kasacyjnej.
Jeśli chodzi o sprawy o alimenty skarga kasacyjna wyłączona jest zarówno w sprawach, w których przedmiotem sporu jest prawo do prawa do otrzymywania środków utrzymania, jak i w sprawach, w których przedmiotem sporu jest wyłącznie wysokość świadczeń z tego tytułu.
Sprawy o czynsz najmu lub dzierżawy
Chodzi tu zarówno o sprawy o zasądzenie czynszu, jak i o sprawy, których przedmiotem jest ustalenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa, jeśli przedmiotem ustalenia lub ukształtowania dokonywanego orzeczeniem sądu ma być czynsz najmu, jego istnienie, rodzaj, wysokość lub sposób płacenia.
Sprawy o naruszenie posiadania
Skarga kasacyjna nie jest dopuszczalna od wyroku sądu drugiej instancji w przedmiocie naruszenia posiadania. O tym, czy sprawa należy do tej kategorii przesądza podstawa faktyczna dochodzonego roszczenia. Niedopuszczalność skargi kasacyjnej w tego typu sprawach wynika z konstrukcji powództwa posesoryjnego (roszczenia o posiadanie).
W ramach tego powództwa sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia. Nie rozpoznaje on natomiast samego prawa ani dobrej wiary pozwanego. Poza tym niedopuszczalność skargi kasacyjnej jest podyktowana specyficznym charakterem postępowań posesoryjnych służących zwalczaniu niedozwolonej samowolnej ingerencji w stosunki faktyczne obliczone na szybkie przywrócenie stanu istniejącego poprzednio.
Skarga kasacyjna a postępowanie uproszczone
Skarga kasacyjna nie jest dopuszczalna w postępowaniu uproszczonym, ponieważ jest to postępowanie przewidziane do rozpoznawania spraw prostych o niskiej wartości przedmiotu sporu.
Skarga kasacyjna a sprawy dotyczące kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz deputatów lub ich ekwiwalentów
W sprawach z zakresu prawa pracy skarga kasacyjna jest wyłączona, jeśli spór dotyczy kar porządkowych, świadectwa prawy i roszczeń z tym związanych oraz deputatów lub ich ekwiwalentów. Uzasadnione jest to akcesoryjnym wobec stosunku pracy charakterem prawnym tych zagadnień i brakiem potrzeby wypowiedzi Sądu Najwyższego w tym zakresie.